Çin’in ilk ulusal maddi olmayan kültürel miras listesinde Beijing, Tianjin, Shandong eyaletinin Weifang kenti ve Jiangsu eyaletinin Nantong şehrine özel uçurtma yapım teknikleri yer alıyor. İlkbahar, doğa gezisi ve uçurtma uçurma için ideal bir mevsimdir.
2 bin 400 yıl önce, ünlü filozof Mozi’nin yaptığı ahşap uçurtma, tarihî kayıtlarda geçen Çin’in ve dünyanın en eski uçurtması oldu. Uçurtmalar ilk icat edildiği dönemde asker, haberleşme, ölçüm ve meteoroloji amaçlarıyla kullanılırdı. Tang Hanedanlığı döneminde (M.S. 618-907) uçurtmaların kullanımı giderek eğlence amacına dönüştü ve oyuncak uçurtmalar ortaya çıktı. Song Hanedanlığı döneminde (M.S. 960-1279) uçurtmalar halklar arasında yaygınlaştı. Uçurtma uçurma, Qingming Günü gibi geleneksel bayramlarda düzenlenen etkinliklerinden biri oldu. Kuzey Song hanedanı döneminde (M.S.960-1127) aydınlar uçurtmayı konu alan eserler yaratmaya başladılar. Bu dönemde saray uçurtmaları ortaya çıkarken uçurtma yapımcılığı da bir meslek oldu.
8.yüzyılda uçurtma, Çin’den yurt dışına yayıldı. İngiliz bilim tarihçisi Joseph Needham, “Çin’in Bilim ve Teknoloji Tarihi” adlı eserinde uçurtmayı, Çinlilerin Avrupa’ya yaydığı önemli bilimsel ve teknolojik buluşlardan biri olarak değerlendirdi. ABD’li Wright Kardeşler, dünyanın ilk uçağını yaptığında uçurtmalarla uçağın teknolojisini test etti. Günümüzde ABD Ulusal Hava ve Uzay Müzesi’nde “İnsanlığın en eski uçuş aracı Çin’in uçurtması ve roketidir” diye yazan bir tabela duruyor.
BAĞLAMA, YAPIŞTIRMA, BOYAMA VE UÇURMA
Uçurtmalar temel olarak sert kanatlı ve yumuşak kanatlı olmak üzere iki ana dala ayrılıyor. Sert kanatlı uçurtmanın iskeleti sabitlendikten sonra tekrar parçalanmaz. Rüzgar kuvvetine dayanıklı olan sert kanatlı uçurtma uçurulduğunda yüksekliğe daha kolay kavuşur. Yumuşak kanatlı uçurtmada sadece kanat üst kenarında çıta desteği bulunur. Kanat altının yumuşak kumaş gibi malzemelerden yapıldığı yumuşak kanatlı uçurtmanın farklı bölümleri yeniden parçalanabilir ve onun saklanması ve taşınması kolaydır. Bu tür uçurtma uçurulduğunda daha esnek hareket edebilir ve genellikle kuş veya böcek şeklindedir.
Geleneksel Çin uçurtmasının yapım tekniği, “bağlama, yapıştırma, boyama ve uçurma” aşamalarını içerir. “Bağlama”, iskeletin bambu çıtalarıyla yapılmasını ifade eder. Bu aşamada hafiflik, düzgünlük ve simetri çok önemli ve bunlar havalanmanın kritik noktasıdır. “Yapıştırma”, uçurtmanın yüzeyinin kağıtla kaplanmasını ifade eder. “Boyama”, uçurtmada desen veya resmin yapılmasını ifade eder. Bu aşama, resim çizme ve renklendirme gibi bölümleri içerir. “Uçurma” ise uçurtma uçurmayı ifade eder. Bu aşamada hem rüzgara olan dayanıklılığa hem de hareket akıcılığına önem verilir.
FARKLI BÖLGELERDEN DEĞİŞİK UÇURTMALAR
Zamanın ilerlemesiyle birlikte Çin’in farklı bölgeleri, kendilerine özel uçurtmalar geliştirdi. Beijing, Tianjin, Shandong eyaletinin Weifang kenti ve Jiangsu eyaletinin Nantong şehri dahil olmak üzere dört ana üretim merkezi oluşturuldu.
Başkent Beijing’in saray uçurtmaları 300 yılı aşkın bir geçmişe sahiptir. Saray uçurtması, saray kültürünün etkisi altındaki sert kanatlı ve kırlangıç figürlü uçurtmayla temsil edilir.
Tianjin’in ünlü markası “Uçurtma Wei”, Qing hanedanının İmparator Guangxu döneminde (1875-1908) Wei Yuantai isimli bir adam tarafından kurulmuştur. Yumuşak kanatlı uçurtmayı ilk icat eden bu markalı uçurtmaların çıtaları bakır halkalarla bağlanmış. Bunun yanı sıra boyamada geleneksel Çin resmi sanatının ruhu yansıtılmıştır.
Shandong eyaletinin Weifang kentine özel uçurtmanın tarihi, Ming Hanedanlığı’nın (1368-1644) başlarına kadar uzanmış. Uçurtmanın desenleri, bölgeye özgü bir somut olmayan kültürel miras olan Yangjiabu Ahşap Baskı Yeni Yıl Tablosu Sanatı’ndan yararlanır ve biçimle ruhu ifade etmeye odaklanır. Yakın tarih döneminde ve günümüzde Weifang Uçurtması, çok çift ayaklı “kırkayak” desenli uçurtmayla tüm ülkeye ismi duyurdu. Weifang aynı zamanda “uçurtmaların memleketi” olarak adlandırıldı. Söylendiğine göre dünyanın uçurtmalarının %70’inden fazlası burada üretildi.
Jiangsu eyaletinin Nantong kentine özel tahta uçurtma ise, büyük ve şekli kapı tahtasına benzer. Nantong uçurtmasının en büyük özelliği, üzerindeki düdük tasarımıdır. Tiz ve pes seslerini bir arada çıkarabilen su kabağıyla yapılan düdükler sayesinde uçurtma havaya yükselir yükselmez flüt veya neyin gibi sesleri havada duyulur.
Ustaların becerikli elleriyle uçurtmanın yapım teknikleri sürekli geliştirilirken desenleri de değişiyor. Teknoloji ve karikatür gibi değişik konular uçurtmalarda da görüldü. Bazı el sanatçıları ve geleneksel Çin ressamlarının yaptıkları yüksek kaliteli uçurtmalar, sanat eserleri haline geldi. Göğe uçan bu güzel uçurtmalar sadece saf mutluluk ve insanların yaşama dair güzel umutlarını göstermekle kalmayıp, aynı zamanda dostluk yayan, dünya ülkelerinin birbirine bağlayan bir araç haline gelerek farklı nesilleri etkiliyor…
