Dijital müzik platformları, algoritmalar ve milyonlarca şarkıya sınırsız erişim… Tüm bu kolaylıklara rağmen plak satışlarında dikkat çekici yükseliş, müzikte tüketim alışkanlıklarının yeniden şekillendiğini gösteriyor. Artık sadece koleksiyonerlerin değil, genç kuşakların da ilgisini çeken plaklar; yüksek ses kalitesinin ötesinde, kullanıcıya yavaşlamayı, seçmeyi ve sahip olmayı vaat ediyor. Üstelik bu ilgi yalnızca nostaljik bir merakla açıklanamayacak kadar güçlü ve sürdürülebilir.
Sektörde faaliyet gösteren deneyimli plakçılar ve koleksiyonerlerle yaptığımız görüşmeler, bu yükselişin ardındaki motivasyonu ortaya koyuyor. Plak, artık sadece bir format değil; bir ritüel, bir ifade biçimi, hatta bir kimlik arayışının yansıması haline gelmiş durumda. Dijital çağda elle tutulabilen müziğe yönelişin izini sürdük.
GENÇLER ÇOK MERAKLI
D&R’dan aldığımız bilgilere göre, ülkemizde en çok satılan plaklar sırasıyla: Türkçe Pop/Rock, Arabesk-Fantezi, Türk Sanat Müziği, Türk Halk Müziği, Yabancı Pop/Rock, Jazz… Ses tutkunları ve plağa gönülden bağlı bir grup var olduğu için plakların her zaman var olacağı belirtiliyor.
Fiziki formatların satışlarında zaman zaman düşüş devam etse de 2024 yılında dünya genelinde plak sektörü de yüzde 4,6 büyüyerek üst üste 18. kez büyüme göstermeyi başardı. Bu da plak satışlarının artacağına, satışların kalıcı olacağına olan inancı kuvvetlendiriyor. Sadece plak değil koleksiyon yapan bir müziksever, o ürüne büyük tutku ile yaklaşır. Bu, plak için de geçerli. Sevdiği, ilgi duyduğu, koleksiyonuna dahil etmek istediği plağa ulaşmak için büyük tutkuyla aramaya devam eder. Plak koleksiyonu yapanlar yeni baskı plaklardan ziyade dönem baskı plaklara ilgi gösterdikleri söylenebilir.
Eski dönem plağın verdiği o güzel ruh hali ve çıtırtılardaki o güzel yaşanmışlıklar plak koleksiyoncusu için büyük duygular yaşatır. Genç plakseverler, hayranı olduğu ilgiyle takip ettiği bir şarkıcı veya grubun plağını görür görmez alır. Bu dürtüsünü ertelemeden hızlıca plağa sahip olma yönünde duruş sergiler. Bu, sadece yeni baskı plak alıyorlar anlamına gelmez. Sayıları her geçen gün artan plak festivallerine katılımın artması da, son dönemde plaklara olan ilginin en somut örneklerinden. Birçok gencin, sergilenen kutulardaki plakları hararetle karıştırdıkları gözlemleniyor.
Kader Kerem Önsay / Plakçı
HİP-HOP VE ELEKTRONİK MÜZİK ÖN PLANDA
Son yıllardaki artış eskiye olan özlemle ilgili. Dükkanımıza gelen müşteriler arasında çok fazla genç var. Genelde özellikle hip-hop ve elektronik müzik son yıllarda çok daha fazla ilgi gösteriyorlar.
Plakta kimi için ses kalitesi ön planda, kimi için nostaljik bir his, kimisi için de romantik bir anı. Çoğu insan için plaktan müzik dinlemenin yeri başka. Bu, sadece bir ses deneyimi değil, bir ritüel gibi… Her şeyin dijitalleştiği bir dönemde, fiziksel bir temas kurmak birçok insana daha anlamlı geliyor.
Koleksiyoncular bilgili ve ne aradıklarını biliyorlar, seçimleri daha spesifik. Yeni başlayanlar ise daha heyecanlı ve keşfetmeye açıklar. Türkiye’den Barış Manço, Erkin Koray, Neşet Ertaş, Zeki Müren, Ajda Pekkan, Sezen Aksu gibi isimler hâlâ en çok ilgi görenler arasında.
Okan Aydın / Plakçı
PLAK SİZİ BULUYORSA KOLEKSİYONERSİNİZ
15 yılı aşkın süredir dünyada ve Türkiye’deki plak satışlarındaki istikrarlı artışta sadık dinleyici kitlesinin yanı sıra, plağa yeni ilgi duymaya başlayan gençlerin de etkisi büyük. En yoğun satış yaptığımız yaş aralığı 30-50… 15-25 yaş grubunda bir kısım daha çok güncel ve popüler isimlere yönelirken, diğer kısım geçmişe dönük klasik albüm ve sanatçıları tercih ediyor.
Plak formatı, dinleyiciye dikkat ve özen isteyen bir deneyim sunarak dijital çağın hızlı ve yüzeysel tüketim biçimlerine alternatif oluşturuyor. Plak yalnızca bir dinleme aracı değil, aynı zamanda bir tutku nesnesi olarak da varlığını sürdüğünü gösteriyor. Fiziksel temas, kapağı incelemek, plağı yerleştirmek, iğneyi dikkatle indirmek gibi eylemler müziği sadece işitsel değil, görsel ve dokunsal bir deneyim haline getiriyor.
Siz plağı buluyorsanız dinleyicisiniz, plak sizi buluyorsa koleksiyonersiniz derim hep. Koleksiyonerler, plak sayesinde müzikle daha bilinçli ilişki kurarken, yeni başlayanlar keşfe açık, yönünü zamanla bulan bir yolculuğa çıkıyor.
Nadir Sezgin (30) / Arda Demirgen (28) / Plakçı
İNTERNET GÖRMEK İSTEDİĞİMİZİ GÖSTERİYOR
Her yaştan insan buraya geliyor. Caz ve klasik müzik ağırlıklı plakları genellikle 50 yaş ve üzerindekiler tercih ediyor. Gençler daha çok rock ve rap türlerine yöneliyor. Özellikle rap, gençler arasında oldukça revaçta. Ütopya ve Travis Scott gibi rap albümleri çok satıyor. Yabancı müşteriler daha çok deneysel plaklara ilgi gösteriyor.
Gençlerin ilgisini çekmek için renkli plaklar piyasaya çıkıyor. Şu anda popüler albümlerin renkli versiyonları da var ve oldukça ilgi görüyor. Gençler ailelerinden görüp merak ediyorlar. İnsanlar, fiziksel olarak bir albüme sahip olmaktan hoşnut oluyor. Bazı müşteriler dükkana gelip rastgele bir plak seçiyor ve onu alıyor.
Plaktan müzik dinlemenin yeri çok ayrı; dijitalden farklı bir ses kalitesi sunuyor. Bu, gerçekten bir tutku işi. Plaklarını arkadaşlarıyla paylaşmak da onlara mutluluk veriyor. Bir keresinde 18 yaşında bir müşteri gelip bana, “Abi, sence odamda görseler arkadaşlarım hangi plağı beğenir?” diye sormuştu.
Dijitalde her şeye ulaşabiliyoruz ama sonra fark ettim ki burada bulunmayan birçok şarkı varmış. Zaten internet bize hep görmek istediğimizi gösteriyor.
Batuhan Buldan / Gazetecilik Bölümü Öğrencisi
ALBÜMLERE FİZİKSEL OLARAK SAHİP OLUYORUM
Plak toplamaya 2020 yılında, babaannemin doğum günü hediyesi olarak bana pikap almasıyla başladım. Babam da ilk plağımı hediye etti. Böylece koleksiyon serüvenim başlamış oldu. İlk plağım Pink Floyd’un The Dark Side of the Moon albümüydü.
Tüm dijital müzik platformlarına üyeliğim var, yılda ortalama 150 bin dakika müzik dinliyorum. Yeni medyadan kopmak kolay değil, taşıması kolay, ulaşması hızlı. Ama bana göre bir albüme ya da şarkıya ulaşmak için ne kadar emek verirseniz, o müzik de o kadar değerli hale geliyor. O yüzden sevdiğim albümlere fiziksel olarak sahip olmak, emek vermek, plak toplamamın en temel sebebi diyebilirim. Sevdiğim bir albümü elime alıp dinleyebilmek bence harika bir his.
Plak dinlemek biraz zahmetli bir iş. Sürekli temizlemeniz, iğneyi dikkatle yerleştirmeniz, yüzü bitince çevirmeniz gerekiyor. Bu uğraşlar plağı özel kılıyor. Plaktan dinlemek eşsiz bir deneyim. Plak koleksiyonu yapmaya başladığım ilk zamanlarda çevrem bu hobiyi gereksiz, pahalı ‘entel işi’ buluyordu. Ama müzik sektöründe çalışmaya başladıktan sonra beni daha iyi anlayan Ali Ece gibi insanlarla tanıştım.
Yeni başlayanlara birkaç tavsiyem var. Özellikle valiz tipi pikaplardan uzak dursunlar. İlk başta uygun fiyatlı gibi görünse de bu pikaplar zamanla plaklara zarar verebiliyor.
Volkan Geyik (57) / Plakçı
ALBÜM İSİMLERİ VE KAPAKLAR ÖNEMLİ
1992’den beri bu işi yapıyorum. İlk başladığımda kasetlerle çalışıyorduk. Daha sonra CD üretimi başladı. Plağa ilgi 2010 yılından sonra artmaya başladı.
Dükkânımıza çok sayıda üniversite öğrencisi geliyor. Gençler bu konuya oldukça ilgili; sıklıkla hediye olarak da plak alıyorlar. Genellikle yeni basım plakların satışını yapıyoruz; bunlar fiyat açısından daha ulaşılabilir oluyor.
Koleksiyonerleri iki gruba ayırıyoruz: Yeni dönem baskıları toplayanlar ve eski orijinal baskıları arayanlar. Gençler genellikle yeni dönem baskıları tercih ediyor.
Teknoloji ne kadar ilerlerse ilerlesin, insanların fiziksel olarak bir şeye sahip olma isteği devam edecek. Yüksek kalitede üretildiğinden plaktan gelen ses kalitesi, dijitalden daha iyidir.
Ayhan Yetimova (51)
BUNU HİÇ AÇMAYACAĞIM
31 yıldır bu işi yapıyorum. Gençler için plaklar, özellikle pandemi döneminden sonra büyük bir çıkış yakaladı. Son iki yılda ilgi ciddi anlamda arttı. Eski baskılar artık zor bulunuyor ve arşiv değeri taşıdıkları için oldukça yüksek fiyatlara satılıyor.
Gençler genellikle yeni baskı plakları tercih ediyor. Rock, rap ve pop türleri en çok tercih edilenler arasında. Gelecekte de plak satışlarının artmaya devam edeceği öngörülüyor. İnsanlar evlerinde oluşturdukları görüntüyü, plakların kattığı estetiği seviyor. Hatta birçok kişiden şunu duyuyorum: “Abi, ben bu plağı hiç açmayacağım.”
Batuhan Semerci (26) / Çocuk Diş Hekimliği Doktora Öğrencisi
CIZIRTISI BİLE ÖZEL
Plak toplamaya yaklaşık üç yıl önce ailemin hediye ettiği pikapla başladı. Lise mezuniyetim için planlanan bir hediyeydi ama ancak üniversitenin son yılında elime ulaştı. İlk aldığım plak, Lewis Capaldi’nin Divinely Uninspired to a Hellish Extent albümüdür.
Plak benim için birçok şeyi ifade ediyor: Müzik dinleme aracı olması, nostalji hissi, estetik bir obje olarak duruşu ve hatta insanlarla bağ kurmanın bir yolu. Örneğin tüm plak kargolarımı arkadaşlarımın yanında açarım. Şaşkınlıkla izliyorlar, çünkü her baskı birbirinden farklı ve özgün. Artık plak gördüklerinde bana fotoğraf atan arkadaşlarım var.
Plağın verdiği o klasik cızırtı sesi başlı başına çok özel. Ayrıca sevdiğiniz bir albümün fiziksel olarak elinizde olması büyük bir keyif ve bir lüks aslında. Ben kapak tasarımlarına da çok önem veriyorum, özellikle limited edition baskılar her zaman ilgimi çeker. Bu yüzden sevdiğim bir albümün birkaç farklı baskısını almak beni çok mutlu ediyor.
Her İstanbul seyahatimden elimde yeni plaklarla dönerim. – Dua Lipa’nın Future Nostalgia – Limited Edition plağı benim için çok özel. O dönem tüm KYK kredimi bu plağa harcamıştım! Manevi değeri çok yüksek.
